همه چیز در مورد حمل و نقل دریایی

همه چیز در مورد حمل و نقل دریایی

پیش از ظهور ماشین و هواپیما، ساخت کشتی به دست بشر انجام شده بود؛ بنابراین حمل و نقل دریایی تاریخچه ای کهن و دیرینه دارد و مردم از سال های بسیار دور از روش حمل دریایی برای انتقال و جابه جایی انسان و کالا استفاده می کردند. امروزه با گسترش تجارت بین کشورها و جوامع و با پیشرفت علم و تکنولوژی، کشتی های غول پیکر که هر کدام به اندازه یک شهر می توانند مسافر سوار کنند و یا حجم عظیمی از کالا را انتقال دهند پا به عرصه وجود گذاشتند؛ از اینرو  استفاده از این روش حمل و نقل گسترش بیشتری نسبت به گذشته پیدا کرده است.  روش حمل دریایی جایگاه ویژه ای در بین روش های حمل دارد. جابه جایی کالاهای بسیار سنگین و یا حجیم بدون استفاده از این روش امکان پذیر نیست.  استفاده از این روش حمل و نقل در بین مردم به خصوص تجار و بازرگانان محبوبیت زیادی دارد. این محبوبیت به دلیل مزایای فراوانی است که استفاده از این روش حمل و نقل دارد.

ما در این مقاله قصد داریم تا روش حمل دریایی را بررسی کرده، معایب و مزایای آن را عنوان کنیم تا شما به شناخت بهتری از این روش دست پیدا کنید. امیدواریم که با ارائه این مطالب بتوانیم گامی هر چند کوچک در کمک به شما برداشته و آگاهی های لازم را برای استفاده از این روش به شما بدهیم.

 

حمل و نقل دریایی چیست؟

حمل و نقل دریایی را انتقال و جابه جایی افراد و کالا ها از نقطه ای به نقطه دیگر با استفاده از وسایل نقلیه دریایی نظیر کشتی، قایق و …از روی رودخانه ها، دریاها، اقیانوس ها و کانال ها معنی می کنند.

استفاده از این روش مقرون به صرفه ترین روش برای حمل و جابه جایی کالاهای فله مانند غلات و سنگ معدن و … است. آمارها به خوبی نشان می دهد که در سال 2020 چیزی حدود %80  کالاها در تجارت جهانی با استفاده از این روش انتقال یافته است.

استفاده از روش حمل دریایی با اهداف مختلفی صورت می گیرد. برخی مردم جهت تفریح و مسافرت از این روش حمل استفاده می کنند. سفر برفراز اقیانوسها و دریاچه ها و تماشای مناظر اطراف دریاچه ها می تواند بسیار خاطره انگیز باشد.

اهداف نظامی یکی دیگر از دلایل استفاده از روش حمل دریای است. امروزه نیروی دریایی کشورهایی که به آب های آزاد دسترسی دارند مجهز به بهترین شناورها هستند و می توانند با استفاده از قدرت خود اهداف کشورشان را دنبال کنند.

یکی دیگر از اهداف استفاده از روش حمل دریایی جابه جایی و انتقال کالاها است. بیشترین هدف برای جابه جایی کالاها هنگام استفاده از این روش واردات و یا صادرات کالا است.

مزایای حمل و نقل دریایی

حمل و نقل دریایی مزایایی دارد که بسیاری از افراد و تجار را مجاب می کند که جهت جابه جایی کالاهای خود از این روش حمل استفاده کنند. این مزایا عبارتند از:

• قدرت حمل جابه جایی کالاهای سنگین و حجیم

از مزایای بسیار مهم روش حمل دریایی قدرت بالای کشتی ها در جابه جایی کالاهای سنگین و حجیم است. روش های حمل دیگر ظرفیت حمل بسیار محدودی نسبت به ظرفیت حمل کشتی های بارکش دارند. برای مثال در روش حمل هوایی جابه جایی کالاهایی با وزن بیش از حد مجاز امکان پذیر نیست؛ زیرا وزن بالای کالا احتمال سوانح هوایی را افزایش می دهد.

• هزینه حمل مقرون به صرفه

یکی از مهمترین اهداف استفاده از روش حمل دریایی جابه جایی کالا است. همه ما می دانیم که مهمترین هدف هر بازرگان از تجارت و جابه جایی کالا کسب سود است. استفاده از روش حمل دریایی بسیار مقرون به صرفه تر از روش های حمل دیگر به خصوص روش حمل هوایی است. از اینرو بیشتر بازرگانان از روش حمل دریایی برای انتقال کالاهای خود استفاده می کنند.

معایب استفاده از روش حمل دریایی

در مقابل مزایای مهمی که استفاده از روش حمل دریایی دارد، معایبی نیز دارد. البته باید گفت که مزایای این روش به قدری مهم و چشمگیر است که معایب آن نمی تواند از محبوبیت این روش بکاهد و آمار حجم کالاهایی که هرساله با استفاده از این روش جابه جا می شود را کاهش دهد. معایب استفاده از روش حمل دریایی عبارتند از:

• سرعت پایین انتقال

یکی از معایب این روش سرعت پایینی است که در انتقال دارد. این سرعت پایین انتقال هنگام استفاده از این روش باعث می شود که این روش برای حمل و جابه جایی جهت برخی از کالاها از جمله کالاهایی که تاریخ مصرف کوتاهی دارند و باید هر چه زودتر به بازار فروش وارد شوند، مانند مواد غذایی مناسب نباشد. در خیلی از مواقع انتقال کالا با استفاده از این روش به خصوص اگر مسافت این جابه جایی زیاد باشد ماه ها به طول می انجامد.

• محدودیت کشورهایی که به آب های آزاد دسترسی ندارند

یکی دیگر از معایب استفاده از این روش این است که  استفاده کامل از این روش تنها برای کشورهایی امکان پذیر است که قابلیت دسترسی به آب های آزاد را دارند. کشورهایی که از چهار طرف به خشکی محدود شده اند امکان استفاده از این روش را  به طور کامل ندارند. البته باید گفته شود که کشورهایی که به خشکی محدود هستند می توانند از روش حمل دریایی به صورت ترکیبی استفاده کنند.  این کشورها می توانند با استفاده از روش حمل دریایی در صورتی که کشور مقصد به آب های آزاد دسترسی داشته باشد؛ کالا را تا نزدیک ترین بندر به خود، بیاورند و سپس برای انتقال کالا از روش حمل هوایی و یا زمینی استفاده کنند.

انواع روش های حمل و نقل دریایی

حمل و نقل دریایی با روش های متفاوتی صورت می گیرد. ما در این مقاله مهمترین روش های حمل دریایی را برایتان باز گو می کنیم.

• روش کراس استافینگ(Cross Stuffing)

برای پهلو گرفتن کشتی های بزرگ باید بندر مجهز به زیر ساخت های خاصی باشد. در بنادر برخی کشورها امکان پهلو گرفتن کشتی های بزرگ نیست. در این کشورها به دلیل نبود زیرساخت های لازم جهت پهلو گرفتن کشتی های بزرگ از روش حمل کراس استافینگ استفاده می شود. استفاده از این روش اینگونه است که به دلیل اینکه کشتی نمی تواند به بندر وارد شود بار کشتی به چندین کشتی و شناورهای کوچک تر منتقل شده و آنها بار را به بندر می رسانند. برعکس این موضوع نیز امکانپذیر است یعنی کالاها به وسیله وسایل نقلیه دریایی کوچک به بندری نزدیک منتقل شوند که امکان پهلوگرفتن کشتی بزرگ را دارد و آنجا به کشتی بزرگ منتقل شود. در برخی موارد استفاده از این روش به دلیل مقاصد دیگری صورت می گیرد. برای مثال کشور هایی که تحریم شده اند مانند کشور ایران جهت دور زدن تحریم ها از روش کراس استافینگ استفاده می کنند. این کشور ها با استفاده از این روش می توانند برخی کالاها را واردا و یا خارج از کشور کنند.

• روش چارترینگ

در این روش صاحب کالا کشتی را به صورت کامل به اجاره خود در می آورد. روش چارترینگ برای حمل دریایی به دلایل متفاوتی صورت می گیرد. برخی افراد هستند که قصد جابه جایی حجم عظیمی از کالا را دارند که به اندازه ظرفیت یک کشتی کامل است. این افراد در بیشتر موارد از این روش استفاده می کنند زیرا هنگام استفاده از این روش می توانند به یکباره تمام کالای خود را انتقال دهند. ضمن اینکه هزینه این روش بسیار مقرون به صرفه است. از دیگر دلایل استفاده از روش چارترینگ را می توان عدم بسته بندی خاص یک کالا دانست. معمولا افرادی که قصد جابه جایی کالاهای فله بدون بسته بندی با حجم بسیار زیاد را دارند از این روش حمل دریایی استفاده می کنند.

• روش گروپاژ

یکی دیگر از روش های حمل دریایی روش گروپاژ است. ویژگی بارز این روش وجود کالاهای یکسان با چندین صاحب در یک کشتی است. دریافت بارنامه گروهی برای کالاهای یکسان هنگام استفاده از این روش توسط صاحب کشتی انجام می شود.

• روش ترانسشیپ (Transshipment)

این روش در واقع یک روش ترکیبی به حساب می آید و برای انتقال کالا بین دو کشور و یا منطقه ای کاربرد دارد که تنها یکی از آنها به آب های آزاد دسترسی دارد. در این روش کالا به نزدیکترین بندر به مقصد منتقل شده و سپس با استفاده از سایر روش های حمل مانند روش حمل هوایی و یا زمینی به مقصد می رسد.

• روش فله

برخی کالا ها بسته بندی ندارند آنها به صورت یکجا و فله جابه جا می شوند. باید توجه داشت که امکان انتقال کالاهای فله توسط یک نوع کشتی امکان پذیر نیست. برای انتقال کالاهای متفاوت با ویژگی های متفاوت باید از کشتی های متفاوت استفاده کرد.اکنون به تعدادی از این کشتی ها اشاره خواهیم کرد.

1. کشتی های مختص اجناس خشک

از این کشتی ها جهت انتقال کالاهای خشک که به صورت فله جابه جا می شوند استفاده می شود. این کشتی ها بر روی عرشه خود انبارهای توخالی دارند. از این انبار ها جهت جابه­جایی کالاهایی مانند غلات که به صورت فله انتقال میابند استفاده می شوند.

2. کشتی های مختص حمل مایعات

در این کشتی ها مخازن بسیار بزرگی وجود دارد که مایعات را درون آنها ریخته و منتقل می کنند. کشتی هایی که مایعات را به صورت فله جابه جا می کند را تانکر می نامند. این کشتی ها خود انواع متفاوتی دارند. انواع کشتی هایی که مخصوص حمل مایعات هستند عبارتند از:

• تانکرهای حمل نفت
• تانکرهای حمل مواد شیمیایی
• تانکرهای حمل گاز مایع

عوامل موثر در افزایش و یا کاهش نرخ کرایه حمل دریایی در ایران

برخی از عوامل وجود دارند که در کاهش یا افزایش هزینه کرایه حمل دریایی بسیار موثر هستند. این عوامل می توانند قابل کنترل و یا غیر قابل کنترل باشند. ما در این مقاله مهمترین عوامل موثر در تفاوت نرخ کرایه در روش حمل دریایی را برایتان عنوان می کنیم.

 

 

 

 

• مدت زمان فری تایم

فری تایم یکی از واژه های تخصصی در روش حمل و نقل دریایی است.  دو نوع فری تایم وجود دارد. یکی فری تایم مبدا و یکی فری تایم مقصد است. به فاصله زمانی که کانتینر خالی از منطقه کانتینری برداشته می شود تا زمانی که این کانتینر پر از کالا به منطقه خود بر می گردد فری تایم مبدا می گویند. فری تایم مقصد فاصله زمانی است که کانتینر پر از کالا از منطقه کانتینری تحویل گرفته می شود تا هنگامی که کانتینر خالی تحویل داده می شود است. فری تایم در خطوط کشتیرانی مختلف متفاوت است. برای مثال خطوط کشتیرانی خارجی ۱۴ تا ۲۱ روز را به عنوان فری تایم تعیین می کند و خطوط کشتیرانی ایران این زمان را 10 روز تعیین می کند.

معمولاً صاحبان کالا ترجیح می دهند که فری تایم بیشتری در اختیار داشته باشند تا  زمان کافی برای ترخیص کالای خود در اختیار داشته باشند.  فری تایم یکی از عوامل موثر در تعیین نرخ کرایه حمل دریایی است.

• مسیر حرکت کشتی

یکی از عوامل مهم در تعیین میزان نرخ  روش حمل دریایی مسیر حرکتی است که کشتی تا رسیدن به مقصد طی می کند.  تحریم های ایران باعث شده که تنها استفاده از روش ترانسشیپ برای ایرانیان امکان پذیر باشد. از اینرو اینکه کشتی در کدام بندر باید پهلو بگیرد و یا چه مدت زمانی توقف می کند می تواند نرخ کرایه را تغییر دهد.

• تعرفه دموراژ

اگر صاحب کالا نتواند در فری تایم تعیین شده کانتینر را تحویل دهد باید جریمه پرداخت کند. این جریمه را که توسط صاحب کالا باید پرداخت شود دموراژ گویند. دموراژ به صورت روز شمار محاسبه می شود. دموراژها به دو نوع دموراژ ریالی و دموراژ دلاری تقسیم می شوند. شرکت های کشتیرانی تعرفه های متفاوتی برای تعیین دموراژ دارند. تعرفه های مختلف دموراژ شرکت های مختلف می تواند در تغییرات هزینه روش حمل دریایی موثر باشد.

• هزینه مازاد یا هزینه GRI ( General Rate Increase)

برخی خطوط کشتیرانی جهت جذب مشتری ابتدا نرخ کرایه خود را کمتر از نرخ های معمول اعلام می کنند. اما پس از بارگیری کانتینر ها  و ورود کانتینر به کشتی از صاحب کالا هزینه­ی بیشتری تحت عنوان هزینه مازاد دریافت می کنند.

• بحران کرونا

بحران کرونا یکی از عوامل غیرقابل کنترل موثر در نرخ کرایه روش حمل دریایی بود. با گسترش کرونا در جهان و قرنطینه های طولانی مدت، حجم جابه جایی کالاها با استفاده از روش حمل دریایی کاهش یافت. قوانین جدید زیادی در خصوص ورود و خروج کشتی ها به بنادر مختلف توسط کشورها به دلیل کرونا وضع شد. این اتفاقات و تغییرات گوناگون دیگری که به دلیل کرونا اتفاق افتاد نرخ کرایه روش حمل دریایی را تغییر داد.

• تنش های ممکن در تنگه هرمز

تنش هایی که در تنگه هرمز به وجود می آید می تواند نرخ کرایه استفاده از روش حمل دریایی را افزایش دهد. این تنش ها  نرخ های خطوط کشتیرانی خارجی را تغییر می دهد.